Autor: Stowarzyszenie Pro Musica Sacra

Zmartwychwstanie Pańskie jest największą tajemnicą chrześcijaństwa i kulminacyjnym momentem dzieła odkupienia człowieka. Święta Paschalne, zajmujące centralne miejsce w kalendarzu liturgicznym, są jednocześnie najstarszym świętem chrześcijańskim. W Kościele obchodzono je już w II w., a w Polsce od X w., czyli od momentu chrystianizacji naszej ojczyzny. Wymagają szczególnie uroczystej celebracji liturgicznej, podkreślanej również przez śpiew oddający doniosłość faktu Zmartwychwstania. Wspomina o tym Instrukcja o Muzyce w Świętej Liturgii „Musicam Sacram”: „Przez śpiew również należy nadać bardziej uroczysty charakter tym obrzędom, które Liturgia w ciągu roku kościelnego specjalnie uwydatnia. Wyjątkowo podniośle powinny być odprawiane obrzędy Wielkiego Tygodnia, które przez obchód tajemnicy paschalnej prowadzą wiernych jakby w samo centrum roku liturgicznego i samej Liturgii” (MS 44). Muzyka okresu wielkanocnego wyraża radość z przeżywania zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią i nadziei powszechnego zmartwychwstania. Tradycja pieśni kościelnej Powszechną formą muzyczną wykorzystywaną od wieków w liturgii Kościoła katolickiego jest religijna pieśń ludowa. Spośród bogactwa kompozycji tworzonych dla potrzeb liturgii pieśń sakralna okazała się najbardziej przydatna. Tym samym na trwałe wpisała się w muzyce Kościoła katolickiego. Terminem „pieśń kościelna” określa się pieśni nabożne, wykonywane najczęściej z towarzyszeniem organów, spełniające ściśle sprecyzowane kryteria: charakter sakralny, doskonałość formy i zgodność z duchem liturgii, kwalifikujące je do użytku liturgicznego. Pieśni mają na ogół budowę stroficzną, co oznacza wielokrotne wykorzystanie tego samego materiału melodycznego we wszystkich zwrotkach ze względu na przenikający je jednolity nastrój tekstu. Trzeba podkreślić, że pieśni kościelne nie...

Rodzaje muzyki religijnej w kontekście kierunku postępowego Przerażony poziomem muzyki kościelnej i świadomością liturgiczną w naszej diecezji z jednej strony, a zafascynowany podejściem do problemu, plastycznością języka oraz kunsztem ujęcia w ryzy tematu przez ks. prof. dr hab. Ireneusza Pawlaka z KULu z drugiej, postanowiłem spróbować raz na zawsze rozprawić się z powszechnie krążącą rozbieżną opinią o tym, co wolno wykonywać podczas Mszy Świętej, a czego nie. Z każdym następnym razem, gdy na stronie www Ośrodka Muzyki Liturgicznej pojawia się jakiś artykuł, czuję pewien niedosyt oraz chęć zgłębiania jeszcze bardziej opisywanego problemu. Jeżeli zatem zależy Ci muzyce kościelnej, to dedykuję ten esej właśnie Tobie. Potraktuj go kompleksowo, jako zbiór głównych myśli księdza profesora, opatrzonych moimi prywatnymi przemyśleniami. Za religijną uważa się tę muzykę, która według kompozytora, jak i założeń oraz celu samego dzieła, stara się wyrazić i wzbudzić uczucia religijne. Ponieważ jednak nie jest przeznaczona dla celów kultu i odznacza się dość swobodnym charakterem, nie wolno jej używać przy czynnościach liturgicznych. Obok definicji skonstruowanej przez instrukcję IMSL (1958), posoborowa instrukcja MS (1967) dociera jeszcze głębiej, do samego sedna: Nadto w tych wszystkich pobożnych ćwiczeniach, a szczególnie w nabożeństwach słowa Bożego, dopuszczalne są z wielkim pożytkiem niektóre utwory muzyczne, które choć utraciły już miejsce w liturgii, mogą jednak rozbudzać ducha religijnego i ułatwiać rozważanie świętych tajemnic (n. 46). A zatem dokumenty zarówno przed-, jak i posoborowe zdecydowanie rozgraniczają muzykę zdatną do użytku...

Rola muzyki wielogłosowej we współczesnej liturgii Wskazania Konstytucji o liturgii „Sacrosanctum Consilium” Fundament dla dzisiejszego rozumienia liturgii stanowi: Konstytucja o liturgii Soboru Watykańskiego II Sacrosactum Concilium (skrót: KL) . Sobór Watykański II uznał doniosłą rolę muzyki w życiu Kościoła, poświęcając jej cały rozdział VI Konstytucji o liturgii. Ojcowie Soboru określili tradycję muzyczną Kościoła jako: „skarbiec nieocenionej wartości” i dziedzinę „wybijającą się ponad inne sztuki” [KL 112]. To uprzywilejowane miejsce muzyka zawdzięcza ścisłemu zjednoczeniu z liturgią. [por. B. Pociej, Sacrum w muzyce liturgicznej, Ateneum Kapłańskie [skrót: AK] 427/1980, s. 201]. Przypomniano zresztą, że taką rolę przypisywało muzyce Pismo Św., Ojcowie Kościoła, a także papieże, zwłaszcza w XX w. [KL 112]. Kontynuując tę tradycję, ojcowie Soboru orzekli, że: „z największą troskliwością należy zachować i otaczać skarbiec muzyki kościelnej” [KL 114]. Integralną częścią tego skarbca jest muzyka organowa. Pisząc o roli instrumentów muzycznych w liturgii i muzyki na nie przeznaczonej, Sobór pierwszorzędną rolę przypisał w tym względzie organom piszczałkowym, jako „tradycyjnemu instrumentowi, [który należy mieć] w wielkim poszanowaniu” [KL 120]. Instrukcja Kongregacji Obrzędów „Musicam Sacram” Swoisty komentarz do wskazań soborowych w dziedzinie muzyki stanowi opublikowana wkrótce po zakończeniu soboru instrukcja Kongregacji Obrzędów Musicam Sacram(skrót: MS). Rola muzyki instrumentalnej została omówiona w VIII rozdziale instrukcji. Zapisano, że „instrumenty muzyczne mogą być bardzo pożyteczne przy sprawowaniu świętych obrzędów” – tak do akompaniamentu, jak i gry solowej. Podkreślono przy tym szczególną rolę organów. [MS 62; por. KL 120] Podczas Mszy Św. solowa muzyka organowa: może poprzedzać pieśń na wejście,...

O muzyce liturgicznej 1. Wprowadzenie historyczne Owocem I Kongresu Muzyki Liturgicznej Archidiecezji Katowickiej (21-23 X 2005) było m.in. postulowanie stałej formacji muzyczno-liturgicznej zarówno duszpasterzy jak i muzyków kościelnych. Ksiądz Arcybiskup Damian Zimoń w specjalnie na tę okazję napisanym „Liście pasterskim o muzyce liturgicznej” zachęcał: „Do udziału w Kongresie zapraszam muzyków kościelnych: organistów, dyrygentów i śpiewaków. Zapraszam duchownych, zapraszam młodzież rozkochaną w sztuce muzycznej oraz wszystkich wiernych szczerze zatroskanych o poziom muzyki liturgicznej w naszych świątyniach. Kongres odbędzie się 21 i 22 października 2005 roku na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego. Niedzielę 23 października ogłaszam Dniem Muzyki Liturgicznej w archidiecezji. Niech dzień ten stanie się okazją do nowego spojrzenia na znaczenie muzyki w przestrzeni liturgicznej. Niech stworzy sposobność do wyrażenia wdzięczności naszym kościelnym artystom za ich pracę i poświęcenie”.  Wspomniana w dokumencie propozycja spotkała się z przychylnym przyjęciem i w niektórych parafiach (zgodnie z przesłanymi propozycjami) zorganizowano koncerty, odczyty i uroczyste celebracje, które dały dobre i wymierne efekty. W związku z tym w roku 2006 Metropolita Katowicki wprowadził stałą praktykę obchodzenia Dnia Muzyki Liturgicznej w XXXIII niedzielę zwykłą w ciągu roku i z tej okazji skierował słowo do diecezjan . Proponowana praktyka obchodzenia jednej niedzieli ze szczególnym wyakcentowaniem roli muzyki liturgicznej cieszy się sporym zainteresowaniem muzyków i muzykologów, a dobrze zrealizowana i przyjęta może stać się szansą pastoralną. Dzień Muzyki Liturgicznej odbywa się w stałym terminie, tzn. w XXXIII niedzielę zwykłą (19...

Jaka pieśń na uwielbienie po Komunii świętej? Niniejszy tekst został poświęcony śpiewom na uwielbienie po Komunii św. gdyż wydaje się, że właśnie to on nastręcza organistom, dyrygentom chórów, kierownikom zespołów muzycznych, kantorom najwięcej trudności. Repertuar pieśni wykonywanych w czasie tej części mszy św. jest bardzo różny i z przykrością trzeba stwierdzić, że nie odpowiada on często teologii tego obrzędu i stoi w sprzeczności z dokumentami Kościoła omawiającymi ten temat. Co możemy usłyszeć w naszych kościołach podczas uwielbienia po Komunii św.? Od pieśni maryjnych takich jak: Stabat Mater, Ave Maria, O Matko litościwa; czy Była cicha i piękna jak wiosna; poprzez pieśni eucharystyczne o charakterze adoracyjnym jak: Chwała i dziękczynienie, Wielbię Ciebie, O mój Jezu w Hostii skryty; Pan zstąpił z nieba;pieśni do Jezusa Chrystusa: Cóż Ci Jezu damy czy wreszcie piosenki religijne: Już teraz kwitną we mnie Twe ogrody, Jezus najwyższe imię, Jezu zostań w nas, O mój Boże kocham Cię czy Liczę na Ciebie Ojcze, O cuda, cuda. Także w tym miejscu pojawiają się śpiewy okresowe (adwentowe, kolędy, wielkopostne, pasyjne, wielkanocne). Jak zatem Dokumenty Kościoła rozwiązują ten problem? Należy stwierdzić, że nie wiele jest dokumentów, które podejmują ten właśnie problem. Treść pieśni podczas tej części mszy św. podaje instrukcja Tres abhinc annos (Trzy lata temu) wydana w 1967 roku. W numerze 15. tego dokumentu czytamy: „We Mszy św. z udziałem ludu można przed modlitwą po Komunii św. (postcommunio), jeśli byłoby to wskazane, zachować przez pewien czas święte milczenie, albo...